Documentaire over jeugdhulp in Leiden op Sleutelstad

Wat is goede jeugdhulp? En hoe organiseer je jeugdhulp op school? En wat als je niet naar school kunt? Op deze vragen probeert filmmaker Jan Stap antwoord te geven. In de aangrijpende documentaire ‘Het kind of de rekening?’ volgt Stap onder andere Sven (14) en Misja (12) in hun worsteling om met autisme en een angststoornis hun plek in de maatschappij te vinden. Ook spreekt hij met hun ouders, hulpverleners en de politiek. Stap vertelt over de bijzondere ervaring die het voor hem was om deze documentaire te maken.

Je hebt een aantal mensen van heel dichtbij gevolgd. Wie heb je in je hart gesloten?
“Dat zijn er meerdere. Zo erg dat ik de tranen op voel komen als ik dit zeg. Ze hebben allemaal hun kwetsbaarheid laten zien om anderen weer een stukje vooruit te helpen. Het geldt voor allemaal, ook de ouders. En de goede hulpverleners. Echt mensen die het met hart en ziel doen, ook in hun vrije tijd. Omdat hun werkgever er niet eens altijd geld voor krijgt. Ze laten me niet meer los.”

Jeugdhulp is een ingewikkeld onderwerp, waarom ben je deze documentatie gaan maken?
“Dat vraag ik mezelf ook steeds af. Deels heb ik zelf met jeugdhulp te maken gehad omdat één van mijn kinderen een vorm van autisme heeft. Ik heb gemerkt hoe essentieel goede hulp op het goede moment is. Wij hebben veel geluk gehad en het is best goed gegaan. Maat ik heb ook een innerlijke drijfveer: ik wil er toe doen. En dit is de manier waarop ik ertoe kán doen. Ik vraag me al jaren af of we niet te veel aan het institutionaliseren zijn. We willen alles regelen en maken het ingewikkeld. Als land bulken we van het geld, maar toch is er geld tekort. Rara hoe kan dat. Omdat geld geoormerkt is. Daar maak ik me zorgen over als Nederlander en dat wil ik inzichtelijk maken.”

Hoe ging het? Liep je tegen dingen aan?
“Corona en twee lockdowns hielpen niet mee. Veel activiteiten gingen niet door en ik mocht ook niet overal langs komen. Sommige mensen aarzelden ook best wel om mij binnen te laten omdat ze negatieve ervaring hebben met de pers hadden, waarbij er een verkeerd beeld werd geschetst. Soms moest ik praten als Brugman om ergens te mogen filmen. Ook moest ik het vertrouwen winnen bij sommige jongeren die zoveel hebben meegemaakt dat ze het vertrouwen in volwassenen een beetje zijn verloren. Ze laten niet zomaar iemand meer toe.

Maar er waren ook plekken waar ik meteen langs mocht komen en mensen die me enorm hebben geholpen. Karin van oudervereniging Balans bijvoorbeeld. Zij heeft een oproep geplaatst in de nieuwsbrief en op de website en zo ben ik in contact gekomen met Sven en Misja. Terugkijkend heb ik heel veel geleerd. Ook dat er zo’n diversiteit aan mensen is. Dat wist ik wel maar het is nog eens benadrukt.”

Wat moet er volgens jou anders?
“Als we als overheid reageren op een probleem, dan is dat vaak te rigoureus. Een voorbeeld: Leiden wil eigenlijk geen uithuisplaatsingen meer, maar kinderen willen dat soms juist wel. Die zeggen ‘alsjeblieft haal me hier weg’. Kijk naar de kinderen zelf, niet naar de getallen.

En zorg ervoor dat de omgeving waar een kind leeft in orde is. Voor een groot deel is dat op school. Leiden heeft er wel voor gezorgd dat er een groot aanbod aan speciaal onderwijs is. Zonder dat zou het nog veel erger zijn. Dan zijn er alsnog kinderen die daar niet genoeg aan hebben. Ik zou wilden dat er ook voor die kinderen een oplossing komt.”

Wat hoop je dat deze ‘Het kind of de rekening?’ losmaakt?
“Ik hoop dat ik het gevoel raak van mensen die er beroepsmatig mee bezig zijn. Het gaat zo vaak over geld, maar het gaat eigenlijk vooral over mensen. Vanuit gevoel en betrokkenheid doe je minder snel dingen die schadelijk zijn. De overheid zegt nu dat alle thuiszitters naar school moeten, maar dat kan gewoon niet altijd. Als Sven naar school zou moeten, dan zou dat helemaal niet goed gaan. De doelen gaan voorbij aan het kind. Je moet per kind kijken wat werkt. Ik hoop dat ik dat over kan dragen.

En ik denk ook dat de maatschappij aan zet is. Als we mensen aan de kant schuiven omdat we ze raar vinden, dan zijn we onderdeel van het probleem. Dat kan soms best wel moeilijk zijn, maar je kan het best wel leren. Ik hoop mensen te inspireren om anders naar zichzelf en anders naar elkaar te kijken. Er zijn vaak creatieve oplossingen voor problemen. Neem nou de oud-marineman die een dagbesteding is begonnen omdat hij goed om kan gaan met autistische kinderen. Hij is nu valkenier en een held voor Sven.”