Wat leeft er onder de jongeren in een wijk? Waar zijn ze trots op? Op welke plekken en waarom hebben ze het naar hun zin en voelen ze zich thuis? En van daaruit: wat zijn verdere wensen? Wat zou anders moeten?
Die vragen stelde gemeente Leiden me in het voorjaar van 2012. Ze wilde een vinger aan de pols houden in de wijken Meerburg en Roomburg. Zou het antwoord hierop gevonden kunnen worden door de jongeren hun directe omgeving te laten filmen? Ik had nog niet eerder zo’n vraag gekregen, maar nam de uitdaging aan.
De gemeente gebruikte het begrip ‘jongerenparticipatie. Ik wist niet precies wat dat was, dus deed ik wat literatuuronderzoek. Zo vond ik de ‘Toolkit Jeugdparticipatie’ van het Verwey-Jonker Instituut en Stichting Alexander (link in het eerste commentaar). Tussen 32 tools, zoals enquête, interview en panelgesprek, vond ik ‘(Youtube) Film’. Daarin staat te lezen: “Film is een aansprekend middel om iets over te brengen. Aansprekende beelden over persoonlijke ervaringen blijven vaak goed hangen bij de kijker. Als jongeren open en eerlijk hun verhaal vertellen, kan dit als inspiratie dienen voor andere jongeren.”. Het doel is voorlichting of vanuit het perspectief van jongeren een situatie in beeld brengen.
Deelnemers vinden was niet makkelijk
Het vinden van jongeren die mee wilden doen, viel niet mee. Aanvankelijk mikten we op een doelgroep van 12 tot en met 18 jaar, maar al heel snel werd ons duidelijk dat je niet kunt spreken van één groep. Oudere jongeren brengen veel minder tijd door in hun woonwijk. Ze zitten op de middelbare school ergens anders in de stad. En ze zoeken hun vertier vaker in het centrum. En wij zochten juist jongeren die veel tijd in hun eigen wijk doorbrachten. We pasten ons plan aan en richtten ons op jeugd van rond de 12 jaar. We gingen de wijken in om flyers uit te delen en organiseerden een inloopavond waarop jongeren zich konden aanmelden. Vol verwachting zaten we in het buurthuis om jongeren te verwelkomen. Maar er kwam niemand opdagen! Jongeren op straat aanspreken, werkte ook niet. Want we moesten tegelijkertijd hun ouders leren kennen, omdat die hun toestemming moesten geven. Via de opbouwwerker kwam ik in contact met enkele sleutelfiguren uit de beide wijken: de voorzitters van de wijkverenigingen en een paar actieve buurtbewoners. Ze brachten ons met mensen in contact. Dankzij hen lukte het om genoeg deelnemers te vinden: bij de buurtpicknick, tijdens het wijkfeest en bij ouders thuis. Uiteindelijk konden we in elke wijk een filmploeg samenstellen.
Verrassend resultaat
Op de eerste middag gaf ik een korte introductie over de bedoeling van het project en over wat jongerenparticipatie is. De deelnemers gingen meteen enthousiast aan de slag met het schrijven van een scenario. Daarna leerde ik hen de basisvaardigheden van het filmen, zodat we hun wijk in konden trekken met camera en geluidshengel. Ze filmden de plaatsen waar ze trots op waren: hun schooltuin, hun zwemplek, hun speeltoren en ‘De Bult’ – een park op een oude vuilnisbelt. Ze kwamen ook met verrassende voorstellen voor verbetering.
Het ene team kwam met heel concrete aanwijzingen om de overlast rond een voetbalveldje te beperken en er zelf ook meer plezier te beleven. Door het veld een kwartslag te draaien, zouden er minder ruiten sneuvelen. Ze hadden ook oog voor het vergroten van de veiligheid (zorgen dat de bal niet de straat op rolt) en voor geluidsoverlast (ze willen graag geluidsarme doelen in plaats van de metalen versie die er nu nog staat). Een van de jongens zei het zo: “We willen dat het voetbalveld helemaal verbouwd wordt, hoe de kinderen het eigenlijk willen!”
Het andere team wees op De Bult de exacte plaatsen aan waar extra bakken voor hondenpoep zouden moeten komen, zodat zij in het gras konden spelen zonder in een stinkende hoop te trappen. En ze pleitten voor niet teveel speeltoestellen op een grasveld, om ruimte te houden om te rennen en te voetballen. Ze wilden ook graag dat de omgevallen bomen in het park op De Bult zouden blijven liggen, omdat je er zo lekker in kon spelen! Omdat De Bult een grondige opknapbeurt zou krijgen, waren de kinderen bang dat het open en ruige karakter zouden verdwijnen. Hun devies was: “Laat het zoals het is en plaats alleen wat hondenpoepbakken bij!”
Tips om film succesvol in te zetten bij jongerenparticipatie
Steek veel tijd in het werven van deelnemers. Sluit daarbij aan bij mensen die de wijk goed kennen en ook goed staan aangeschreven bij de bewoners.
Zorg dat de ouders betrokken zijn, op z’n minst omdat ze toestemming moeten geven voor de deelname van hun kind.
Leg goed uit wat participatie is. Stichting Alexander en het Verwey-Donker Instituut geven als definitie:
- inspraak (ik kan mijn mening geven)
- invloed (er wordt met mijn mening/idee iets gedaan)
- eigen initiatief (ik kan dingen organiseren die ik zelf wil).
Zorg dat het ook echte participatie wordt. Breng de film(s) onder de aandacht van de verantwoordelijke ambtenaren en bestuurders. In ons geval organiseerden we een presentatie waarbij de wethouder, enkele ambtenaren, de opbouwwerkers, de woningbouwcorporaties, leden van de wijkverenigingen en van bewonerscommissies aanwezig waren. En natuurlijk de jongeren zelf met hun ouders.